چی میشه که بهار میشه ؟
اعتدال بهاری Equinox
نوروز از لحظه اعتدال بهاری Equinox شروع می‌شود که ما در ایران به آن لحظه تحویل سال می‌گوییم.
اعتدال بهاری که به آن «هموگانِ بهاری» هم گفته شده، یکی از دو اعتدالی زمین است که در هر سال رخ می‌دهد. اعتدال دیگر اعتدال پائیزی است. اعتدال بهاری در نیمکره شمالی، برابر است با اعتدال پائیزی در نیمکره جنوبی. مراد از اعتدال در اینجا، مساوی بودن طول شب و روز است.
- بعضی از مواد و هورمون‌ها که باعث خواب‌رفتن گیاهان و جوانه‌ها می‌شوند، بر اثر سرمای زیاد تجزیه می‌شوند.
- با گرم شدن هوا، آب و اکسیژن به دانه‌ها و جوانه‌ها می‌رسد و درنتیجه سر از خواب برمی‌دارند و پروسه شکوفه‌دادن و جوانه‌زدن اتفاق می‌افتد.
- در فصل سرما مایعی به نام «کالوز» راه آوندها و عبور شیره‌های گیاهی را در درختان می‌بندد، در نتیجه برگها زرد و پژمرده می‌شوند و می‌ریزند امّا...
- با فرا رسیدن بهار، این سّدِ گران به کنار می‌رود. نو از دل کهنه خروج کرده، «کالوز» آب می‌شود و شیره‌های گیاهی قهقهه‌زنان از راه می‌رسند!
اما، چی میشه که بهار میشه؟ این سئوال ظاهراً پیش‌پاافتاده می‌نماید اما چنین نیست. دوستی می‌گفت خب زمستون میره و بهار میشه دیگه...
اما اینکه جواب پرسش نیست. زمستان چرا میاد؟...
علت وجودی فصل‌های سال چیست؟ این موضوع وراتر از بحث خفتگی گیاهان و شکوفایی بعدی آنها یا کنار رفتن کال و کالوز Callose در آوندهاست که اشاره شد.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
زمین کج کجَکی می‌چرخد
می‌دانیم که زمین نه تنها دور خودش می‌چرخد، به گرد خورشید هم می‌گردد.
زمین در مداری(تقریباً) بیضی شکل به دور خورشید می‌چرخد.
...
گردش زمین به دور خودش، حرکت وضعی است که هر ۲۴ ساعت تکرار می‌شود و شب و روز از جمله نتایج آن است، و چرخش زمین به دور خورشید، حرکت انتقالی است که در هر ۳۶۵ روز و ۶ ساعت اتفاق می‌افتد و فصل‌های سال حاصل آن است. اما این همه داستان نیست.
از جمله رازهای پیدایش بهار متمایل بودن محور چرخش زمین نسبت به صفحه حرکت انتقالی است و اینکه زمین کج کجَکی می‌چرخد!
همین متمایل بودن زمین باعث تغییر شدت تابش نور خورشید در طول سال و تغییرات آب و هوا در مناطق قطبی و معتدل می‌شود.
...
خلاصه، محور زمین بر صفحه مداری عمود نیست و با آن زاویه می‌سازد. همین انحراف سبب نامساوی شدن طول روز و شب در زمان‌های متفاوت سال در یک نقطه می‌شود. اگر محور زمین بر صفحه مداری آن عمود بود هیچکدام از فصول سال از جمله بهار به وجود نمی‌آمدند.
...
محور گردش زمین نسبت به خط عمود بر صفحهٔ گردش آن ۲۳٫۴ درجه انحراف دارد و همین «انحراف»(یا همین حساب و کتاب دقیق) باعث ایجاد تغییرات فصلی می‌شود. البته برای پایدارشدن زاویهٔ انحراف محور زمین، ماه نقش موثری دارد که از شرح آن می‌گذرم.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پیدایش فصل‌ها نتیجه دوری یا نزدیکی زمین به خورشید نیست
فصل‌ها، برخلاف تصور بسیاری از ما به خاطر تفاوت فاصله زمین از خورشید در طول سال به وجود نمی‌آیند. بگذریم که این تفاوت‌ها خیلی هم زیاد نیست.
اگرچه گفته می‌شود زمستان‌های نیم کره جنوبی سرد تر از زمستان‌های نیم کره شمالی است و دلیل آن به دورتربودن از خورشید برمی‌گردد، اما اصلی‌ترین دلیل پیدایش فصل‌ها همانطور که گفتم کج بودن محور زمین است.
...
زمین در ابتدای پاییز اندکی به خورشید نزدیک‌تر است و در ابتدای بهار دورتر. در ابتدای پاییز زمین حدود ۱۴۷ میلیون کیلومتر از خورشید فاصله دارد و در ابتدای بهار ۱۵۲ میلیون کیلومتر. این تفاوت فاصله در مقایسه با گرم شدن و سرد شدنی که به خاطر کج بودن محور زمین به وجود می‌آید تأثیر تعیین‌کننده‌ای در ایجاد فصل‌ها ندارد. خلاصه، پیدایش فصل‌ها نتیجه دوری یا نزدیکی زمین به خورشید نیست. نه تابستان‌ها زمین به خورشید نزدیک‌تر است و نه زمستان‌ها دورتر.
از قضا در تیرماه که در نیمکره شمالی تابستان از راه می‌رسد، خورشید از زمین دور و دورتر می‌شود و این زمان، در نیمکره جنوبی آغاز زمستان است. اما، هنگامی که نیمکره شمالی زمستان را پشت سر می‌گذارد، با اینکه زمین به خورشید نزدیک تر است اما، در نیمکره جنوبی گرما بیداد می‌کند.
اگر دلیل گرما و سرما دوری و نزدیکی از خورشید بود، تابستان و زمستان در نیمکره شمالی وجنوبی می‌بایست همزمان رخ دهد. پس داستان از چه قرار است؟
...
دلیل اصلی همان کج بودن محور زمین است که اشاره شد. این به اصطلاح کژی تعیین می‌کند که نور خورشید چگونه به زمین برسد و هر بخشی از زمین چه مدت زیر تابش خورشید باشد. روی زمین هم، کج بودن محور زمین موجب تغییر زاویه تابش خورشید شده و فصل‌ها را ایجاد می‌کند.
...
با اعتدال بهاری(اول فروردین) بهار در نیمکره شمالی و پاییز در نیمکره جنوبی شروع می‌شود. در این دو روز، در همه جای زمین، طول روز و شب مساوی و برابر ۱۲ ساعت است. معمولاً در تاریخ ۲۰ یا ۲۱ مارس، خورشید در نقطه اعتدال بهاری و در تاریخ ۲۲ یا ۲۳ سپتامبر خورشید در نقطه اعتدال پاییزی است.
پوزش می‌خواهم که نتوانستم بحث اعتدال بهاری را ساده‌تر از این ارائه دهم. دلیلش پیچیدگی موضوع و نارسایی دانش من است. «چی میشه که بهار میشه» سئوال نیکویی است. شما را به تأمل پیرامون آن دعوت می‌کنم.
...
در این رابطه
...
سایت همنشین بهار
برای ارسال این مطلب به فیس‌بوک، آیکون زیر را کلیک کنید:
facebook