Wednesday 22 March 2023 / چهارشنبه ۲ فروردين ۱۴۰۲
یادی از دکتر سیدجواد طباطبایییکی از شارحین هگل در ایران
این همه رفتند و مای شوخ چشم - هیچ نگرفتیم از ایشان اعتبار آنچه دیدی برقرار خود نماند - و آنچه بینی هم نماند برقرار ای که دستت می‌رسد کاری بکن - پیش از آن کز تو نیاید هیچ کار دیر و زود این شخص و شکل نازنین - خاک خواهد بودن و خاکش غبار
اینجا «رودُس» است، همین‌جا بپرHic Rhodus, hic salta
در افسانه‌های Aesop «ازوپ» (Gibbs 209; Perry 33: Chambry 51) آمده‌است که [شیاد]ی با های‌وهوی ادعا می‌کرد آن دور دستها، در «جزیره رودُس در «دریای اژۀ» پَرشى عظیم کرده که نگو و نپرس! یکی گفت: [لاف نزن]. جزیره رودُس همین جاست. همین جا بپر!
نیو استارت New START پیمان جدید کاهش تسلیحات استراتژیک
امروز پوتین دستور داد موشک‌های «سارمَت» RS-28 Sarmat missile یشرفته‌ترین سلاح استراتژیک اتمی روسیه وارد فاز عملیاتی شود و ناوگان دریایی کشور به آن مجهز گردد. این سلاح ۳۵ متر طول و سه متر قطر دارد و قادر است با ۱۰ تُن محموله، ۱۵ کلاهک هسته‌ای را در خود جای دهد و هدفگیری همزمان و متراکم داشته باشد. سارمَت Сармат با حرکتهای غیرقابل پیش بینی به اهداف مورد نظر خود ضربه می‌زند. تا کنون روسیه این سلاح را وارد فاز عملیاتی نکرده بود.
متن کامل کتاب ولایت فقیه ثبت امر واقع، برای مبارزه با فراموشی
كتاب ولايت فقيه مجموعه سيزده سخنرانى آیت‌الله خمينى، در فاصله ۱ بهمن تا ۲۰ بهمن ۱۳۴۸ در نجف است. اين سخنراني‌ها در همان ايام تكثير و منتشر شد. جدا از طرح شفاهی موضوع در نجف، ایشان بعدها مبحث ولايت فقيه را در جلد دوم- از مجموعه پنج جلدى- كتاب البيع، تقريباً با همان سبك نوشتهاند. پیش‌تر ملا احمد نراقى از علماى عصر قاجاريه در كتاب عوائد الايام به موضوع ولایت فقیه پرداخته بود.
۲۲ بهمن ۵۷ و افتادن «ژنرال گاست» در هَچَل
انقلاب پیروز شد. تلفنی با ویلیام سولیوان صحبت کردم. گفت همین الان با برژینسکی صحبت می‌کرده و او گفته بود به ژنرال گاست، مأمور ارشد نظامیان در ایران، بگوید که حالا زمان کودتا فرا رسیده، آنها باید بختیار را سرنگون کنند... سولیوان نیز به برژینسکی گفته بود: «ژنرال گاست در زیرزمین مقر فرماندهی عالی گیر افتاده و حتی نمی‌تواند خودش را نجات دهد، چه رسد به این که بخواهد این کشور را نجات دهد.»
آهنگ گسترش گیتی، ثابت هابلو کمی بیش از آن
این مطلب به ادوین پاول هابل اشاره دارد که دستاوردهایش تغییر عمده‌ای را در درک ما از هستی به وجود آورد و تلسکوپ هابل به نام اوست. در خلال بحث به «ثابت هابل» هم می‌پردازم. واژه‌هایی چون تلسکوپ، سحاب، پلاسما، فضاهای میان‌ستاره‌ای، کهکشان، سال نوری، پارسِک و سیاهچاله تعریف می‌شود.
اولین و آخرین دیدار نویسندگان با آیت‌الله خمینی (۲۹ بهمن ۱۳۵۷)
دوستان دانشور و فرهنگ ورز سلام بر شما. این مطلب به دیدار «کانون نویسندگان» - نهاد روشنفکری مستقل ایران - با آیت‌الله خمینی (۲۹ بهمن ۱۳۵۷) اشاره دارد. بیش از چهل سال از آن واقعه می‌گذرد و هنوز بسیاری از ما عقلانیت روزگار خودمان را به آن زمان صادر کرده، بی توجه به «روح زمانه» Zeitgeist رفتار گذشتگان را به تیغِ عقلانیت معاصر گردن می‌زنیم.
پیش‌زمینه‌های حضور مجاهدین در عراقگذشته، سرزمین غریبی است
۲۷ فروردین سال ۵۹ مجاهدین ضمن اعلامیه‌ای صدام را فتنه‌گر و نوکر مرتجع آمریکا در منطقه نامیدند و نوشتند: «مسؤولین عراقی باید پذیرفته باشند که نه می‌توان به‌هیچ قیمتی محاهدین خلق ایران را خرید و نه آنها را بازیچه معاملات سیاسی قرار داد». بعدها اما، اوضاع رنگ دیگری به خود گرفت و ۱۷ خرداد سال ۶۵، مسعود رجوی و مسؤولین مجاهدین از پاریس رهسپار عراق شدند. سازمان در آغاز، معتقد به حضور طولانی مدت در آن کشور نبوده و آنرا به زیان جنبش می‌دانست و به صراحت گفته شد اقامت در عراق طول بکشد می‌سوزیم.
اعلامیهٔ جهانی حقوق بشرآرمان مشترک تمام مردمان و ملت‌ها Universal Declaration of Human Rights
پس از قدرت‌گیری نازی‌ها در آلمان و جنایات امثال هیتلر، ضرورتِ تشکیل یک نظم نوین جهانی، بر پایه ارزش‌های مدرن حقوق بشر بر سر زبانها افتاد. اندیشمندان بر این نظر بودند که اصحاب قدرت، آزادی بیان، آزادی عقیده و رهایی از ترس و فقررا برنمی‌تابند و پیروزی بر دیکتاتوری نازی‌ها و متحدین آنها به تنهایی نمی‌تواند به صلح سیاسی در جهان منجر شود. [روی این حساب] دهم دسامبر ۱۹۴۸ در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، اعلامیهٔ جهانی حقوق بشر به تصویب رسید و برای نخستین‌بار به حقوقی که تمام انسان‌ها مستحق آن هستند اشاره داشت.
کنوانسیون چهارم ژنو Fourth Geneva Convention
این مطلب اشاره کوتاهی است به کنوانسیون ژنو Geneva Convention که جوهر و مضمونش این بود: در زمان جنگ هم باید اصول و قوانین بشر دوستانه حتی در برابر دشمن رعایت شود. ضرورت طرح این بحث، آغاز دادگاه تجدیدنظر حمید نوری در استکهلم و کیفرخواست دادستان دادگاه (مارتینا وینسلو و همکارشان کارولینا ویسلندر) است که بارها و بارها به معاهده مزبور، بویژه کنوانسیون چهارم ژنو، اشاره کردند.
«زندان قصر جای مخوفی است. دیوارهای عظیم و متعّدد و کریدورهایی که زندان را احاطه کرده در تازه وارد چنین تاثیر می‌گذارد که انگار کسی که به دام این زندان افتاده‌است هیچ وقت رها نمی‌شود». بزرگ علوی، کتاب «پنجاه‌و‌سه نفر» این بحث به زندان قصر یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین زندان‌های رژیم پیشین و از بناهای قدیمی پایتخت اشاره دارد که در گذر ایام زیر و بَم‌های فراوانی را از سر گذرانده‌است. زندان قصر اینک تعطیل شده و جای آن را باغ موزه قصر گرفته‌است.
راه طی نشده با نشیب و فراز بسیار
این بحث به گردبادی که ۲۵ شهریور ۱۴۰۱ با قتل مهسا (ژینا) امینی، برخاست، و وقایع اتفاقیه در میهن‌مان می‌پردازد. رویدادهایی که تا امروز،و تا فردا و فرداهای دیگر که بگذرد این روزهای تلختر از زهر، بر سر زبانها است. به راه طی‌شده و هنوز طی‌نشده اشاره دارد که با چاله چوله‌ها و نشیب و فراز بسیار همراه است.
«گارگانتوا و پانتاگروئل» Gargantua and Pantagruel
رمان گارگانتوا و پانتاگروئل، اثر فرانسوا رابله، در زمان خودش غوغا کرد و در فرانسه از محبوبیتی خاص در بین مردم برخوردار شد و به دلیل محتوای هَجوگونه‌اش از طرف دربار و کلیسا، طرد گردید. آن زمان نیز بازار مکر و فریب گرم بود و آسیاب بر خون عاشقان می‌چرخید، اما نویسنده نیاز نداشت تزویر پیشه کند و به دروغ، این یا آن نقل قول من‌درآوردی را به کسانی که نمی‌پسندد، نسبت دهد.
پیشه‌وَری و آنچه در آذربایجان گذشت برگ زرینی از رومانتیسم ایرانی
این بحث به سیدجعفر پیشه‌وَری و فرقه دموکرات آذربایجان (آذربایجان دموکرات فرقه‌سی) می‌پردازد و آنچه به نام ۲۱ آذر و نجات آذربایجان مشهور است که برخی آن را «برگ زرینی از رومانیسم ایرانی» توصیف می‌کنند. درآغاز به سه نکته اشاره کنم. ۱- شرح وقایع Explanation (توصیف و تشریح)، با توجیه و داوری justification یکی نیست. ۲- نیت من؛ ثبتِ «امر واقع»، برای مبارزه با فراموشی است نه موضعگیری له یا علیه جریان و فردی ۳- پیشه‌وری یک نفر نیست! ما چند پیشه‌وری داریم. هیچ آدمی نیست که فقط یک آدم باشد. هیچ لجظه‌ای از زندگی آدم هم فقط آن لحظه نیست. تمام تاریخی که پشت سر اوست او را می‌سازد و آن آدم هم در لحظه معین چیز معینی است. سیدجعفر پیشه‌وری هم یک نفر نیست!
نیکوس کازانتزاکیس همسفر تاریخ و همدم اساطیر
کازانتزاکیس؛ نویسنده و شاعر یونانی، عارفی شیدا بود که به دنبال خدا به هر دری زد و عاقبت او را در کُفر و شکوفهِ درختِ بادام جُست. او که از مسیح و بودا و لنین و نیچه و برگسون و زوربا…عبور کرد و هیچ‌کدام نتوانستند روح بی‌قرارش را آرام کنند جار می‌زد مقام عقائد پائین‌تر از مقام یک روح خلاقه است. کمونیست‌ها، مذهبی‌اش می‌نامیدند و مذهبی‌ها، کمونیست، مقامات کلیسا و حکومت وقت به جرم اینکه از انقلاب و مبارزه می‌نوشت، تعقیبش می‌کردند و شبه‌انقلابیون، چون همانند آنان نمی‌اندیشید، بی‌مرزش می‌خواندند و آخر سر هم، نه در قبرستان عمومی، بلکه در بیابانی بی‌نام و نشان آرام گرفت.
قتلِ فروهرها، مختاری، پوینده و مجید شریف به روایت قاتلین
کشتار فکر و گفتمان مخالف در میهن ستمدیده و مجروح ما، که نقطه اوجش، اسیرکُشی سال ۶۷ بود، بعدها دامن زندانیان آزادشده را هم گرفت و قاتلین در طرح موسوم به «الغدیر» شماری از آنان را ربودند و کشتند. تیغ ستم، فرهنگ‌ورزان و دانشوران ایران را هم نشانه گرفت. عمله بیداد به خودشان نیز ستم کردند. زیرا آنکه انسانی را می‌کُشد، انسانیت را در خود می‌کُشد. در این بحث بعد از اشاره‌ای کوتاه به داریوش و پروانه فروهر، محمد مختاری، محمدجعفر پوینده و مجید شریف روایت کسانیکه آنان را کاردآجین کردند یا به دار کشیدند، روایت قاتلینی چون مهرداد عالیخانی را از گرفتن، ربودن و کشتن آنان بازگو می‌کنم.
ما بر زمان می گذریم یا زمان بر ما؟ (زن؛ زندگی، آزادی)
آیا عکس و نگاره می‌تواند زمان حال را که می‌رود به گذشته تبدیل شود، نگهدارد و به بازنمایی «امر واقع» یاری رسانده، از حلقه‌های مفقوده رازگشایی کند؟
اِن‌تَن‌گِل‌مِنت Entanglement (گره‌خوردگی و درهم‌تنیدگی)
یکی از ویژگی‌های مکانیک کوانتومی «درهم‌تنیدگی» است که مکانیک کلاسیک فاقد آن می‌باشد. درهم‌تنیدگی کوانتومی Quantum Entanglement هنگامی رخ می‌دهد که گروهی از ذرات، برهمکنش می‌کنند یا در مجاورت فضایی (مکانی) قرار می‌گیرند، به گونه‌ای که حالت کوانتومی هیچ ذره درون گروه را نتوان به‌طور مستقل از حالت سایر ذرات توصیف نمود. این حالت وقتی که ذرات در فاصله زیاد از یکدیگر قرار داشته باشند نیز رخ می‌دهد.
انقلاب گیسوان«زن، زندگی، آزادی» (ژن، ژیان، ئازادی)
شعار «زن، زندگی، آزادی» (ژن، ژیان، ئازادی)، نخستین‌بار توسط زنان مبارز کرد در کردستان ترکیه استفاده شد و به سایر تجمعات اعتراضی سطح جهان راه یافت.
در ایران نخستین‌بار در مراسم تدفین مهسا امینی در گورستان آیچی شهر سقز و سپس در سنندج و سایر شهرهای ایران سر داده شد و در روزهای بعد به تظاهرات دانشجویان در دانشگاه تهران هم راه یافت. ۲۵ سپتامبر ۲۰۲۲، روزنامهٔ لیبراسیون فرانسه در واکنش به خروش جوانان ایران، شعار «زن، زندگی، آزادی» را به زبان فارسی در صفحهٔ اول خود چاپ کرد.
دالان زنگِزور Zangezur corridor
زنگِزور منطقه‌ای تاریخی و جغرافیایی در ارمنستان شرقی است و امروزه با استان سیونیک Syunik Province مطابقت دارد. سال ۱۸۱۳، روسیه با عهدنامه گلستان، زنگزور را از ایران گرفت. ادعا شده کریدور زنگزور، یکی از مسیرهای اصلی «ابتکار یک کمربند و یک راه» Belt and Road Initiative (راه ابریشم جدید) است که چین را از طریق آسیای مرکزی و قفقاز به ترکیه و اروپا وصل می‌کند. کریدور زنگِزور همان خطوط ریلی شوروی سابق است.