Monday 5 December 2022 / دوشنبه ۱۴ آذر ۱۴۰۱
قتلِ فروهرها، مختاری، پوینده و مجید شریف به روایت قاتلین
کشتار فکر و گفتمان مخالف در میهن ستمدیده و مجروح ما، که نقطه اوجش، اسیرکُشی سال ۶۷ بود، بعدها دامن زندانیان آزادشده را هم گرفت و قاتلین در طرح موسوم به «الغدیر» شماری از آنان را ربودند و کشتند. تیغ ستم، فرهنگ‌ورزان و دانشوران ایران را هم نشانه گرفت. عمله بیداد به خودشان نیز ستم کردند. زیرا آنکه انسانی را می‌کُشد، انسانیت را در خود می‌کُشد. در این بحث بعد از اشاره‌ای کوتاه به داریوش و پروانه فروهر، محمد مختاری، محمدجعفر پوینده و مجید شریف روایت کسانیکه آنان را کاردآجین کردند یا به دار کشیدند، روایت قاتلینی چون مهرداد عالیخانی را از گرفتن، ربودن و کشتن آنان بازگو می‌کنم.
ما بر زمان می گذریم یا زمان بر ما؟ (زن؛ زندگی، آزادی)
آیا عکس و نگاره می‌تواند زمان حال را که می‌رود به گذشته تبدیل شود، نگهدارد و به بازنمایی «امر واقع» یاری رسانده، از حلقه‌های مفقوده رازگشایی کند؟
اِن‌تَن‌گِل‌مِنت Entanglement (گره‌خوردگی و درهم‌تنیدگی)
یکی از ویژگی‌های مکانیک کوانتومی «درهم‌تنیدگی» است که مکانیک کلاسیک فاقد آن می‌باشد. درهم‌تنیدگی کوانتومی Quantum Entanglement هنگامی رخ می‌دهد که گروهی از ذرات، برهمکنش می‌کنند یا در مجاورت فضایی (مکانی) قرار می‌گیرند، به گونه‌ای که حالت کوانتومی هیچ ذره درون گروه را نتوان به‌طور مستقل از حالت سایر ذرات توصیف نمود. این حالت وقتی که ذرات در فاصله زیاد از یکدیگر قرار داشته باشند نیز رخ می‌دهد.
انقلاب گیسوان«زن، زندگی، آزادی» (ژن، ژیان، ئازادی)
شعار «زن، زندگی، آزادی» (ژن، ژیان، ئازادی)، نخستین‌بار توسط زنان مبارز کرد در کردستان ترکیه استفاده شد و به سایر تجمعات اعتراضی سطح جهان راه یافت.
در ایران نخستین‌بار در مراسم تدفین مهسا امینی در گورستان آیچی شهر سقز و سپس در سنندج و سایر شهرهای ایران سر داده شد و در روزهای بعد به تظاهرات دانشجویان در دانشگاه تهران هم راه یافت. ۲۵ سپتامبر ۲۰۲۲، روزنامهٔ لیبراسیون فرانسه در واکنش به خروش جوانان ایران، شعار «زن، زندگی، آزادی» را به زبان فارسی در صفحهٔ اول خود چاپ کرد.
دالان زنگِزور Zangezur corridor
زنگِزور منطقه‌ای تاریخی و جغرافیایی در ارمنستان شرقی است و امروزه با استان سیونیک Syunik Province مطابقت دارد. سال ۱۸۱۳، روسیه با عهدنامه گلستان، زنگزور را از ایران گرفت. ادعا شده کریدور زنگزور، یکی از مسیرهای اصلی «ابتکار یک کمربند و یک راه» Belt and Road Initiative (راه ابریشم جدید) است که چین را از طریق آسیای مرکزی و قفقاز به ترکیه و اروپا وصل می‌کند. کریدور زنگِزور همان خطوط ریلی شوروی سابق است.
خانمها و آقایان محترم سلام بر شما. این بحث به آیت‌الله طالقانی اشاره دارد که ۱۹ شهریور سال ۵۸، از خاکیان گسست و درگذشتِ وی ایران را تکان داد. هر سال که شهریور ماه فرا می‌رسد یادها و نام‌هایی در خاطر من زنده می‌شود. یادها و نام‌هایی که گرچه هیچ ربط منطقی با هم ندارند اما به‌نوعی، به تاریخ پُر فراز و نشیب میهن‌مان مربوط است و من هم کم و بیش در موردشان نوشتهام. بعد از اشاره وقایع شهریور ماه، بحث اصلی - آیت‌الله طالقانی - را پی‌می‌گیرم.
گورباچف؛ پیشگام پایان جنگ سرد
Горбачев - пионер конца холодной войны
خانمها و آقایان محترم سلام بر شما. بعد از آنکه گورباچف به میهمانی خاک رفت یا بهتر بگویم شتر مرگ بر در خانه‌اش خوابید، فراز و فرود زندگی او مرا به مکث کشید. حاصل آن درنگ را با شما در میان می‌گذارم. نمی‌خواهم به شرح کامل زندگی و آراء او بپردازم، سال‌ها پیش در این مورد نوشتهام، اینجا فقط اشاره‌وار، بیش از ۳۰ گزاره را با شما در میان می‌گذارم.
غبارزدایی از محمد بن زکریای رازی
این بحث اشاره کوتاهی است به حکیم فرزانه، محمد بن زکریای رازی را که حدود هزار سال پیش پای تعقل و خرد را به میان کشید و از استادان یونانی طب و فلسفه، عبور کرد و به دید انتقادی به آنها نگریست، استقلال فکری خود را حفظ کرد و به اهمیت تجربه و مشاهده در علوم پی برد و تصریح نمود با خرد به شناخت زمین و آسمان و ستارگان و حتی آفریدگار نائل می‌شویم. ضرورت طرح این بحث رواج چرند و پرند پیرامون آن حکیم فرزانه است آنهم از سوی کسانیکه یک ورق از آثار رازی را به زبان اصلی نخوانده‌اند و به تکرار گزاره‌های اثبات‌ناپذیر و غیرمُستند دلخوشند.
یادی از دکتر محمد رضا عاملی تهرانی
می‌توان نگاه دکتر عاملی به ناسیونالیسم و برخی نوشته‌هایش را مانند مارکسیسم تجارتی استعمارگران و، بررسی انقلاب ششم بهمن نقد کرد، می‌توان همدمی‌اش را با حزب رستاخیز و امثال شریف امامی و ازهاری و... زیر سؤال برد، می‌توان نظر او را که حرکت مردم بپاخاسته ایران در سال ۵۷ «توطئه استعمارگران رنگارنگ است»، واقعی ندانست اما، همه اینها دلیل نمی‌شود که چشم‌مان را بر اعدام ناحق وی ببندیم.
دو نامه قوام السلطنه به پادشاه و پاسخ دربار به نخستین نامه وی
این مطلب به قوام السلطنه (میرزا احمد خان دبیر حضور) اشاره دارد، یکی از مهم‌ترین رجال سیاسی تاریخ معاصر که البته به اندازه اهمیتش هم محل مناقشه است. واکاوی سایه روشن‌های زندگی سیاسی او در صلاحیت من نیست. آنچه در این بحث برجسته شده، نامه‌های رَد و بدَل شده میان محمدرضا شاه پهلوی و قوام السلطنه است که از مهم‌ترین اسناد تاریخ سیاسی ایران محسوب می‌شوند.
استرادیواری ایران؛ «ابراهیم قنبری مهر»، به میهمانی خاک رفت
استرادیواری ایران؛ ابراهیم قنبری مهر ( ۱۳۰۷-۱۴۰۱) بود. هنرمند دردمندی که امثال یهودی منوهین و داوید فیودورویچ اویستراخ، وی را می‌ستودند. همچنین نوازندگان خلاق ایرانی، حسین دهلوی، پرویز یاحقی، مهدی خالدی، روح‌اله خالقی، علی تجویدی، احمد عبادی، علی اکبر شکارچی، حبیب‌اله بدیعی، همایون خرم، فرامرز پایور، اسداله ملک، علی اصغر بهاری، فرهاد فخرالدینی و... همچنین بنان، عبدالوهاب شهیدی، شجریان، بانو مرضیه و... ابراهیم قنبری مهر توانست سازی که اعراب از ایرانیان اقتباس کرده و عود می‌نامیند احیا و بربط بنامد.
مشروطه؛ بنیان‌هایِ ذهنی جامعهِ ما را تکان داد
این بحث به یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخ معاصر ایران که در اواخر سلطنت مظفرالدین شاه روی داد و در ایران منشاء قدرت را از آسمان به‌زمین کشید، اشاره دارد. انقلاب مشروطیت - جنبش بزرگی که جوهر و مضمونش جدا از مقوله آزادی و اصل تفکیک قوا، مسأله‌ی بازسازی میهن، رهایی از سلطه‌ی خارجی و برقراری امنیت و ثبات سیاسی در کشور بود. مشروطه بخشی ماندگار از تاریخ ما است و از یک زاویه می‌توان گفت نسبت تاریخ ایران به انقلاب مشروطه شبیه تاریخ معاصر اروپا به انقلاب کبیر فرانسه است.
نقاشی دیواری مدرسه آتن Scuola di Atene
شاهکار رافائل سانزیو
نقاشی دیواری مدرسه آتن Scuola di Atene (شاهکار رافائل) به دلیل پرسپکتیو دقیق، برجسته‌کردن فلسفه و فرهنگ یونان باستان و به تصویرکشیدن خردمندانی که ذکر و فکرشان شناخت علل اولیه بود، سرشار از ناگفته‌هاست. تابلوی مزبور که بین سالهای ۱۵۰۹ و ۱۵۱۱ نقاشی شده ، نزدیک ۸ متر پایه و ۵ متر ارتفاع دارد. شخصیت‌های اصلی در این اثر، افلاطون و ارسطو هستند اما شماری از مشهورترین فلاسفه یونان باستان، دانشمندان و دیگر شخصیت‌های شناخته شده به تصویر کشیده شده‌اند.
تلسکوپ جیمز وب؛ تاریخ کیهان را بازنویسی خواهد کرد
James Webb Telescope Space
یکی از پیچیده‌ترین دستگاه‌هایی که بشر تا کنون ساخته؛ «تلسکوپ فضایی جیمز وب» James Webb Telescope Space، قرار است در فواصلی بسیار دورتر از تلسکوپ فضایی هابل Hubble Space Telescope، جانشین آن شود. تلسکوپ فضایی جیمز وب بزرگ‌ترین و قدرتمندترین تلسکوپی است که تاکنون در فضا قرار گرفته‌است. این تلسکوپ؛ اتمسفر سیاره‌های دور را به دنبال نشانه‌های گازی بررسی می‌کند تا احتمال وجود حیات در آنها مشخص شود.
محکومیت حمید نوری و استاندارد یاماشیتا Command responsibility
این مطلب اشاره کوتاهی است به Command responsibility، «مسؤولیت فرمانده» یا «استاندارد یاماشیتا». ضرورت طرح این بحث، محکومیت حمید نوری در دادگاه استکهلم (سوئد) و پیامدهای آن است. از آنجا که ارزش و اهمیت پرسش، بالاتر از پاسخ است، پرسیدنی‌ست آیا محکومیت حمید نوری، از خود او فراتر رفته، مسؤولین بالادستی را به چالش می‌گیرد؟
خانمها و آقایان محترم، سلام بر شما. این بحث اشاره کوتاهی است به عملیات نقاب که بعدها به نام کودتای نوژه معروف شد. درآغاز به دو نکته اشاره کنم. ۱- شرح وقایع Explanation (توصیف و تشریح)، با توجیه و داوری justification یکی نیست. ۲- نیت من؛ ثبت «امر واقع»، برای مبارزه با فراموشی است نه موضعگیری له یا علیه جریان و فردی. با ادب و فروتنی یادآور می‌شوم که در بند تصویر دیگران از خودم نبوده، به دنبال تأیید عمومی برای طرز تفکر خویش نیستم.
ترور میرزاده عشقی؛ خالق اولین اپرای ایرانی
در این بحث؛ بعد از اشاره به ترور میرزاده عشقی، خالق اولین اپرای ایرانی، اسامی شاعران و نویسندگانی را که در دوران سلطنت زندانی شدند، قرائت می‌کنم. با این یادآوری که، استبداد زیر پرده دین، و آنچه در این سالهای سیاه گذشت، اصلاً و ابداً با گذشته قابل مقایسه نیست. شاه و پدرش؛ قدمهای بزرگی به نفع ایران برداشتند. آری، اما راست‌های دیگر را هم باید گفت. اضافه کنم که نیّتِ من؛ ثبت امر واقع است، نه موضعگیری له یا علیه جریان و فردی
غبارزدایی از آینههامتن کاملِ قانون اساسی مشروطه و متمم آن
قانون اساسی مشروطه دربرگیرنده ۵۱ اصل است. سپس ۱۰۷ اصل به آن افزودند. سالهای ۱۳۰۴ و ۱۳۲۸ و ۱۳۴۶ در قانون اساسی مشروطه تغییراتی داده شد.قانون اساسی، عالی‌ترین سند حقوقی یک کشور، راهنمایی برای تنظیم قوانین دیگر، همچنین تعریف‌کنندهٔ اصول سیاسی، ساختار، سلسله مراتب، جایگاه، و حدود قدرت سیاسی دولت یک کشور، و تعیین و تضمین کنندهٔ حقوق شهروندان کشور است. هیچ قانونی نباید با قانون اساسی مغایرت داشته باشد.
مجلس مؤسسان و نطق رضاشاه در مجلس ۱۳۰۴
▬ برای نگارش و تصویب قانون اساسی یک کشور یا اصلاح و بازنگری در آن «مجلس مؤسسان» تشکیل می‌شود. ▬ پس از استقرار مشروطیت در ایران سه بار مجلس مؤسسان در ایران تشکیل شد. همچنین بعد از انقلاب ۵۷ نیز یک بار این مجلس تشکیل شد. ▬ نخستین مجلس مؤسسان در سال ۱۳۰۴ خورشیدی شکل گرفت و اصول قانون اساسی را برای انقراض سلسله قاجار و استقرار سلطنت پهلوی تغییر داد.
خانمها و آقایان محترم، دوستان دانشور و فرهنگ‌ورز، از راه دور و با قلبی نزدیک به شما سلام می‌کنم. این مطلب به یک موضوع واحد نمی‌‌پردازد. مثل خیالات آدمی که ری و روم و بغداد را درمی‌نوردد و دَم به دَم حالی به حالی می‌شود؛ دَرهم و بَرهم، پیچیده، ازهم‌پاشیده و همراه با استعاره است. مطالب پراکنده است و بهم ربط ندارد. تنها ممکن است یادآور این یا آن خاطره و سرگذشت باشد.