اورنامو Ur-Nammu
قدیمی‌ترین قانون شناخته‌شده بشری
...
دیر بماندم در این سرای کهن من
تا کهنم کرد صحبت دی و بهمن
ای به شبان خفته ظن مبر که بیاسود
گر تو بیاسودی این زمانه ز گشتن
شمع خرد بر فروز در دل و بشتاب
با دل روشن به سوی عالم روشن
چون به دل اندر چراغ خواهی افروخت
علم و عمل بایدت فتیله و روغن
ناصر خسرو
بعد از گفت‌و شنود با خانم هایده ترابی پیرامون گل‌نوشته کورش (واقعیت دارای حقیقت‌های گوناگونی است)) و صحبت پیرامون متون باستانی بین‌النهرین و منابع بابلی، فکر کردم اشاره به قدیمی‌ترین قانون شناخته‌شده بشری قانون‌نامه اورنامو The Code of Ur-Nammu ضروری است، بخصوص که بسیاری از ما به‌روز نبوده و گمان می‌کنیم قانون حمورابی نخستین است. تا اوایل سدهٔ بیستم، خیلی‌ها اینگونه می‌پنداشتند، اما بعداً مجموعه قوانین قدیمی‌تر بدست آمد. همانطور که می‌دانیم حمورابی ششمین امپراتور بابل که از سال ۱۷۹۲ تا ۱۷۵۰ پیش از میلاد در قدرت بود، معروف‌ترین یادگارش(قانون حمورابی) بر روی یک سنگ نوشته شده‌است. اکنون می‌دانیم که قبل از آن، قانون‌نامه اورنامو وجود داشته‌است. بعبارت دیگر، قانون‌نامه حمورابی نه تنها قدیمی‌ترین نیست بلکه تا حدودی برگرفته شده از قوانین قبل از خودش می‌باشد. یادآوری کنم که از سومری‌ها قانون‌نامه‌های ديگری هم در لوح‌های گلين کشف شده، ازجمله ليپيت ايشتار Code of Lipit-Ishtar (حدود ۱۹۳۰ قبل از میلاد) و اشنونا Laws of Eshnunna(حدود ۱۷۷۰ قبل از میلاد).ـــــــــــــــــــــــــــــــ
سر منشأ تمدن جدید انسان در منطقه بین‌النهرین(میان‌رودان) واقع شده و اولین تمدن در تاریخ حقوق کیفری هم مربوط به همین منطقه بوده‌است. بین‌النهرین، نام منطقه‌ای جغرافیایی است که میان دو رود دجله و فرات جای گرفته‌‌است، بیشتر سطح این منطقه در کشور عراق امروزی واقع شده و در گذشته مدتی بخشی از سرزمین کهن ایران باستان بوده‌است. تمدن‌های سومر، اکد، بابل، آشور، کلدانی، کاسی، عیلام و ماد، هریک در گوشه‌ای از این سرزمین تأثیر داشته‌اند و از آن تأثیر پذیرفته‌اند. کهن‌ترین قانون نوشته بشر (اورنامو) هم، در همین منطقه پیدا شده‌است. این لوح با شرح مختصری از خلق و تاریخ جهان آغاز می‌شود و سپس به قدرت رسیدن «اور» و فرمانروای آن اورنامو را شرح می‌دهد.
این قانون‌نامه یا کُد، نشان می‌دهد که نیاکان ما بیش از ۴۰۰۰ سال پیش در بین‌النهرین در روابط بین افراد و روابط بین خود یک مقرراتی داشتند. این مقررات بیشتر ناشی از عرف و آداب و رسوم بوده، یا نظر پادشاه بوده و یا ناشی از یک رویه قضایی یا یک رویه دادرسی که به یک قاعده تبدیل شده‌است. این لوح قانون که ۳۷ بند دارد(و بخشهایی از آن سائیده شده)، مربوط به ۲۱۲۲ قبل از میلاد مسیح است.
...
اورنامو پادشاه Ur اور (یکی از مهم‌ترین شهرهای تمدن سومر) بود. همزمان با حکومت اورنامو، «گودئا» Gudea یکی از فرمانروایان میان‌رودان جنوبی، در شهر «لاگاش» یکی از دولت- شهرهای سومر، به قدرت رسید اما اورنامو با وی درافتاد و قدرتش را به چالش گرفت.اورنامو که از ۲۱۳۵ تا ۲۱۱۲ قبل از میلاد قدرت را بدست داشت، مهم‌ترین کارش گردآوردن قانون بوده‌است و تا این لحظه که این سطور را می‌نویسم، آنچه او تدوین کرده، کهن‌ترین قانون جهان محسوب می‌شود. البته گفته می‌شود قانون نامه «اوروکاگینا» Urukagina از اورامو، قدمتش بیشتر است اما در دسترس نیست. اوروکاگینا، در قرن ۲۴ پیش از میلاد، مدت کوتاهی پادشاه دولت‌شهر سومری «لاگاش» بود. وی به خاطر اصلاحات برای مبارزه با فساد شناخته شده و برخی منابع او را به عنوان اولین نویسنده کد قانون(قانون نامه) شناخته‌اند. اگرچه لوح قانون نامه اوروکاگینا کشف نشده اما در منابع سومری و... به آن ارجاع داده‌اند.
برگردیم به قانون‌نامه اورانامو
باید و نبایدهای اورانامو که در تمام سرزمین‌های تحت سلطه او (شوش و انشان و…) اجرا می‌شد، دارای یک مقدمه و ۳۷ ماده است، که البته برخی از مواد آن سائیده شده و از بین‌رفته‌است. قوانین اورانامو، با توجه به زمان تدوین آن، به ادعای کسانیکه قوانین رُم و یونان را تنها منبع قوانین فعلی و برجسته‌ترین آنها می‌دانستند، پایان داد. (اورنامو، را اورنمو، و اور-اِنگور Ur-Engur هم خوانده‌اند.)
بخشهایی از قوانین اورنامو
۱: اگر کسی مرتکب قتل شود باید کشته شود.
۲: اگر کسی مرتکب سرقت شود کشته خواهد شد.
۳: اگر کسی مرتکب آدم ربائی شود حبس شده و محکوم به پرداخت ۱۵ شکل(شِه‌کِل) نقره خواهد شد.
(شِکِل Shekel از واحدهای پولی بین‌النهرین باستان، معادل ۸/۳ گرم نقره = ۱۰۰ دراخمای یونانی)
۴: اگر برده‌ای با بردهٔ دیگر ازدواج کند و آن برده آزاد گردد خانهٔ خود را ترک نخواهد کرد.
۵: اگر برده‌ای با یک بومی(مرد آزاد) ازدواج کند او، پسر نخست زادهٔ خود را به مالکش خواهد داد.
۶: اگر مردی بر دیگری تعدی کرده و باعث ازالهٔ بکارت همسر باکرهٔ مرد جوانی گردد آنها آن مرد را خواهند کشت.
۷: اگر همسر زنی از مرد دیگری تبعیت کرده و آن مرد با آن زن همبستر شود آن زن (با خشونت) کشته می‌شود اما آن مرد، آزاد خواهد شد.
۸: اگر مردی متوسل به زور شده و باعث ازالهٔ بکارت زن برده(کنیز) مرد دیگری گردد باید پنج شِکل(شِه‌کِل) نقره بپردازد.
۹: اگر کسی زنی را که اولین بار است ازدواج کرده طلاق دهد باید به او یک مینا(معادل ۶۰ شِکل(شِه‌کِل)، تقریباً نیم کیلو) نقره بپردازد.
۱۰: اگر آن زنی را که(قبلاً) طلاق داده یک بیوه بوده، نصف مینای نقره به او خواهد پرداخت.
۱۱: اگر مردی با بیوه زنی بدون داشتن هیچگونه قرارداد ازدواجی همبستر شود نیاز به پرداخت هیچ نقره‌ای نخواهد بود.
۱۲...
۱۳: اگر کسی متهم به جادوگری شود مراسم اوردالی با آب را باید تحمل کند. اگر بیگناهیش اثبات شد متهم کنندهٔ او باید ۳ شِکل(شِه‌کِل) بپردازد.
(در زمان باستان بر اساس مراسم اوردالی Ordeal متهم می‌بایست از آزمایش‌های بسیار سخت عبور کند نظیر رفتن به درون آتش، افتادن در رودخانه و...)
۱۴: اگر مردی، زن مرد دیگری را متهم به زنای محصنه کند چنانچه انجام مراسم اوردالی در رودخانه، بیگناهی او را ثابت کرد در این صورت مردی که چنین اتهامی به او زده باید یک سوم مینا از نقره را بپردازد.
۱۵: اگر داماد آینده وارد خانهٔ پدر زن آیندهٔ خود شود اما پدر زن او بعداً دخترش را به مرد دیگری بدهد پدر زن، دو برابر میزان هدایای عروسی را که رد کرده به داماد خواهد پرداخت.
۱۷: اگر برده‌ای از محدوده‌های شهر فرار کند و شخصی او را برگرداند مالک (آن برده) دو شِکل(شِه‌کِل)، به کسی که او را برگردانده خواهد پرداخت.
۱۸: اگر کسی چشم مرد دیگری را از بین ببرد آن را با نصف مینا وزن خواهد کرد.
۱۹: اگر کسی پای شخص دیگری را قطع کند، ۱۰ شکل(شِه‌کِل) خواهد پرداخت.
۲۰: اگر کسی در طی یک نزاع، اندامی از شخص دیگری را با چماق قطع کند یک مینا نقره را خواهد پرداخت.
۲۱: اگر کسی بینی شخص دیگری را با چاقوی مسی ببرد باید دو سوم مینا از نقره را بپردازد.
۲۲: اگر شخصی دندان شخص دیگری را درآورد دو شکل(شِه‌کِل) نقره پرداخت خواهد کرد.
۲۳...
۲۴: اگر او برده‌ای نداشته باشد ۱۰شکل(شِه‌کِل) نقره خواهد پرداخت اگر او برده‌ای نداشته باشد چیزی دیگری که متعلق به اوست می‌پردازد.
۲۵: اگر کنیز مردی خود را با کدبانویش برابر دانسته و با او گستاخانه صحبت کند دهانش با یک کوارت (حدود یک لیتر) نمک شسته خواهد شد.
۲۸: اگر شخصی که به عنوان شاهد، ظاهر شده ثابت شود که شهادت دروغ داده باید پانزده شکل(شِه‌کِل) نقره بپردازد
۲۹: اگر شخصی که به عنوان شاهد ظاهر شده سوگند خود را پس بگیرد باید به میزان ارزش خواستهٔ دعوی، نقره پرداخت کند.
۳۰: اگر کسی به صورت پنهانی مزرعهٔ شخص دیگری را کشت کند و شکایتی طرح کند این شکایت، مردود است و این شخص، هزینه‌های خود را از دست خواهد داد.
۳۱: اگر کسی مزرعهٔ دیگری را با آب غرق کند او سه «کور» (کور معادل سه دهم متر مکعب) از جو را برای هر یک «ایکو»(واحد سطح= بیش از سه متر مریع) از مزرعه، پخش خواهد کرد.
۳۲: اگر کسی زمین قابل کشت را به شخص (دیگری) برای زراعت واگذارد ولی این شخص در آن کشاورزی نکرده و آن را به صورت لم یزرع برگرداند باید ۳ کور از جو را به ازای هر یک ایکو از زمین، پخش کند.(..............)
§ 1. If a man commits a murder, that man must be killed.
§ 2. If a man commits a robbery, he will be killed.
§ 3. If a man commits a kidnapping, he is to be imprisoned and pay 15 shekels of silver.
§ 4. If a slave marries a slave, and that slave is set free, he does not leave the household.
§ 5. If a slave marries a native (i.e. free) person, he/she is to hand the firstborn son over to his owner.
§ 6. If a man violates the right of another and deflowers the virgin wife of a young man, they shall kill that male.
§ 7. If the wife of a man followed after another man and he slept with her, they shall slay that woman, but that male shall be set free. (§4 in some translations)
§ 8. If a man proceeded by force, and deflowered the virgin female slave of another man, that man must pay five shekels of silver.
§ 9. If a man divorces his first-time wife, he shall pay (her) one mina of silver.
§ 10. If it is a (former) widow whom he divorces, he shall pay (her) half a mina of silver.
§ 11. If the man had slept with the widow without there having been any marriage contract, he need not pay any silver.
§ 13. If a man is accused of sorcery he must undergo ordeal by water; if he is proven innocent, his accuser must pay 3 shekels.
§ 14. If a man accused the wife of a man of adultery, and the river ordeal proved her innocent, then the man who had accused her must pay one-third of a mina of silver.
§ 15. If a prospective son-in-law enters the house of his prospective father-in-law, but his father-in-law later gives his daughter to another man, the father-in-law shall return to the rejected son-in-law twofold the amount of bridal presents he had brought.
§ 16. If [text destroyed...], he shall weigh and deliver to him 2 shekels of silver.
§ 17. If a slave escapes from the city limits, and someone returns him, the owner shall pay two shekels to the one who returned him.
§ 18. If a man knocks out the eye of another man, he shall weigh out ½ a mina of silver.
§ 19. If a man has cut off another man’s foot, he is to pay ten shekels.
§ 20. If a man, in the course of a scuffle, smashed the limb of another man with a club, he shall pay one mina of silver.
§ 21. If someone severed the nose of another man with a copper knife, he must pay two-thirds of a mina of silver.
§ 22. If a man knocks out a tooth of another man, he shall pay two shekels of silver.
§ 24. [text destroyed...] If he does not have a slave, he is to pay 10 shekels of silver. If he does not have silver, he is to give another thing that belongs to him.
§ 25. If a man’s slave-woman, comparing herself to her mistress, speaks insolently to her, her mouth shall be scoured with 1 quart of salt
§ 26. If a slave woman strikes someone acting with the authority of her mistress, [text destroyed...]
§ 28. If a man appeared as a witness, and was shown to be a perjurer, he must pay fifteen shekels of silver.
§ 29. If a man appears as a witness, but withdraws his oath, he must make payment, to the extent of the value in litigation of the case.
§ 30. If a man stealthily cultivates the field of another man and he raises a complaint, this is however to be rejected, and this man will lose his expenses.
§ 31. If a man flooded the field of a man with water, he shall measure out three kur of barley per iku of field.
§ 32. If a man had let an arable field to a(nother) man for cultivation, but he did not cultivate it, turning it into wasteland, he shall measureout three kur of barley per iku of field.
پانویس
با مطالعه قانون اورنامو متوجه می‌شویم که اصل برائت در آن زمان حاکم نبوده و اگر به فردی اتهامی زده می‌شد او با توسل به اوردالی (آزمایش‌های سخت) باید بیگناهی خود را ثابت می‌کرد.
منابع
Kramer, History begins at Sumer
Roth, Martha. Law Collections from Mesopotamia and Asia Minor
Miguel Civil. "The Law Collection of Ur-Namma."
Martha T. Roth. "Law Collections from Mesopotamia and Asia Minor."
تاريخ القانون للدكتور هاشم حافظ
تاريخ القانون: أ. د. صبري الخاطر ود. أحمد هيكل
Ancient Near Eastern Art :The Ur-Nammu Stele
I am Ur-Namma
The Code of Ur-Nammu (Full Text)
UR-NAMMÚ Y SU CÓDIGO
در همین رابطه
...
همه نوشته‌ها و ویدئوها در آدرس زیر است:
...
همنشین بهار
برای ارسال این مطلب به فیس‌بوک، آیکون زیر را کلیک کنید: فکر کردم اشاره به قدیمی‌ترین قانون شناخته‌شده بشری قانون‌نامه اورنامو Ur-Nammu ضروری است، بخصوص که بسیاری از ما گمان می‌کنیم قانون حمورابی Code of Hammurabi نخستین است. البته تا اوایل سدهٔ بیستم، خیلی‌ها اینگونه می‌پنداشتند، اما بعداً مجموعه قوانین قدیمی‌تر بدست آمد.){kind=small}
facebook